Nlandu strijdt als advocate al jaren voor meer mensenrechten in Congo. Vorig jaar was ze nog presidentskandidate. Ze verdedigde de dossiers van honderden anonieme Congolezen die op één of andere manier het slachtoffer werden van staatsterrorisme. Tot op de dag dat ze zelf werd opgepakt, gefolterd en vijf maanden werd vastgehouden in de gevangenis van Makala.

Marie-Thérèse Nlandu werd zelf tegen wil en dank een symbool van de schending van de mensenrechten in Congo. Ze kwam pas vrij dankzij de mobilisatie van Amnesty International. Vandaag leeft ze in ballingschap in Londen. Ze voert campagne voor meer democratie en mensenrechten in Congo. Nlandu wil de Congolese oppositie in het buitenland verenigen. Ze is strijdvaardig: ‘We zijn in staat van oorlog’. De redactie van CongoForum sprak met haar.

Het Congolese volk apprecieerde het principe van de verkiezingen. En ik ook. Verkiezingen zijn de enige manier om tot een goed bestuur te komen. Maar er was iets speciaals aan de hand met de verkiezingen van 2006. Het land werd bestuurd door vroegere strijdende partijen. Die gewapende groepen hebben vijf miljoen doden op hun geweten. We kregen een transitieregime, met een president en vier vice-presidenten, een moeilijke formule. Na te hebben gemoord kwamen ze doodleuk aan de macht. Wij pleitten ervoor de strijdende partijen niet aan verkiezingen te laten deelnemen. Maar onze stem werd niet gehoord. Daarom zijn we samen met de rebellengroepen naar de verkiezingen gegaan. Verkiezingen waarvan we al van vooraf het resultaat kenden.

Onze partij (Congo Pax, nvdr) nam deel, maar we lieten aan verschillende diplomaten weten dat we niet zeker waren van deze verkiezingen. We zeiden: als Kabila het haalt, zal ons land zich niet kunnen herstellen. We probeerden alles, maar haalden het niet. Negentien kandidaten verenigden zich opdat Kabila het niet zou halen, maar helaas. Hoewel men zegt dat de verkiezingen over het algemeen eerlijk verliepen, is er toch fraude gepleegd, en is er geld rondgestrooid.

Kabila, de kandidaat van wie men het minste afweet, haalde het. Kabila is dan wel president, maar wat weten we over hem? Waar is hij geboren? Wie was zijn vader? Wie was zijn moeder? Wat studeerde hij? Dat zijn toch onschuldige vragen? Alles is gelogen rond de figuur van Kabila. Niemand mag hierover vragen stellen. Het werd zelfs een misdaad om vragen te stellen over de afkomst van Kabila. Zoiets is alleen mogelijk in Congo.

Alleen in Congo kan een staatshoofd geweld gebruiken zoals in augustus 2006, toen zelfs buitenlandse ambassadeurs getroffen werden. De internationale gemeenschap reageerde toen nauwelijks! In maart 2007 barstte het geweld opnieuw los, met honderden doden als gevolg, opnieuw werden enkele ambassades geraakt. Opnieuw kwam er geen reactie! In welk ander land is zoiets mogelijk? Is Congo een geval apart? Beschouwt men de Congolezen als dieren?

De toestand is zeer ernstig. Er verdwijnen nog altijd mensen en de verdwijningen duren voort tot op de dag van vandaag. Zonder de verslaggeving in de internationale pers en zonder de mobilisatie van de internationale gemeenschap was ik er nu waarschijnlijk niet meer.

Beide. Kabila wil echt iedereen uitschakelen die ‘neen’ durft zeggen. We zijn in staat van oorlog. Een oorlog die de buitenwereld niet kent. Maar de oorlog is er wel.

Hij staat alleszins sterker dan voor de verkiezingen. Maar Congo heeft Kabila niet nodig. Congo heeft sterke instellingen nodig.

Ik wil dat de internationale gemeenschap eerlijk is. Ze moet het Congolese volk steunen, want de Congolezen worden onderdrukt. We moeten praten over de slachtoffers van de oorlog, die vijf miljoen doden. We moeten praten over de vrouwen die verkracht en vermoord worden, dag na dag. De mensheid wordt vermoord in Congo. Hoe kan men dan zeggen dat het goed gaat in Congo? Dat Congo een democratie geworden is? Vergeet niet dat Kabila aan de macht kwam net zoals Nkunda nu aan de macht wil komen. Nkunda en Kabila, ze worden allebei gesteund door dezelfde broodheer, Rwanda.

Karel De Gucht is een grote persoonlijkheid. Tijdens en na de transitie zette hij zich af tegen de manier van doen in Congo. Vandaag heeft hij niet veel opties meer. Maar hij doet wat hij moet doen, en hij doet dat goed. Wij verlangen een duidelijke boodschap van de Belgische diplomatie. Men moet het geweld en de schendingen van de mensenrechten in Congo veroordelen. Niet alleen om druk te zetten op de Congolese machthebbers. De boodschap is vooral bedoeld voor diegenen die Congo niet kennen. Ook andere landen moeten de waarheid kennen. De waarheid is dat de situatie in Congo nu slechter is dan onder Mobutu.

Oppositie voeren in Congo is zeer moeilijk. Ik werd zelf opgepakt en opgesloten. Ik wilde nochtans gewoon dat de mensenrechten gerespecteerd worden. De overheid moet haar eigen wetten naleven. We hebben geen overheid die haar bevolking beschermt. We willen machthebbers die het Congolese volk respecteren, maar dat zal nooit gebeuren onder president Kabila.

De diaspora in Europa is zich al aan het organiseren. Op 8 december 2007 heb ik een meeting met de Congolese diaspora in Manchester. Eind januari is er een meeting in Duitsland. Er zijn conferenties in Frankrijk… We willen mensen samenbrengen die verandering willen in Congo. Ik ben niet zo zeker van de parlementaire oppositie, bestaat die wel nu Bemba in het buitenland zit?

Collaborateurs en verraders zijn er overal, en ze zullen altijd bestaan (schamper lachje). Als iemand van kamp verandert, doen we gewoon verder met hen die dat niet doen. Tegenover de politieke moorden staan we als oppositie wel machteloos. Politieke moorden zijn jammer genoeg nog altijd de realiteit in het Congo van vandaag. Maar we willen het onderste uit de kan halen in onze strijd. Een strijd voor een normaal en eenvoudig leven. We willen een normaal leven met toegang tot stromend water, voedselvoorziening, goede wegen, met andere woorden: goed bestuur. Dat zijn toch allemaal simpele dingen? Mijn ouders namen deel aan die strijd. Nu volg ik ze op.

Ik respecteer hun beslissing om de verkiezingen te boycotten. Ik had hen echter liever zien meedoen. Als de UDPS zich had geëngageerd, hadden we nu misschien een beter resultaat en een sterkere oppositie. Nu heeft Kabila het te gemakkelijk gehaald. De politiek van de lege stoel faalde. Je kunt niet aan de kant blijven staan. De mensen sterven, en de toestand verergert. We moeten een eind maken aan deze toestand. Politiek is als een trein, mensen stappen op aan elke halte, maar de trein rijdt altijd maar verder. We moeten samenwerken, dan pas kunnen we die trein in een andere richting doen rijden.

Wat heeft die regering al gedaan? Ik weet het niet. De ellende blijft voortduren. We hebben een president en een regering, de gouverneurs zijn benoemd. Tegelijkertijd is het alsof we geen president, regering of gouverneurs hebben. Ze hebben enkel een symbolische functie. Dat is toch geen land besturen?

Minister worden interesseert me niet. Het is mijn taak de mensenrechten in Congo te verbeteren. Men heeft me dikwijls gevraagd of ik geïnteresseerd was om minister te worden. Toen ik in de gevangenis zat, stelde Kabila me een ministerpost voor. Ik antwoordde toen dat hij aan het dromen was. Ik leidde een goed leven als advocate, ik wou enkel goed kunnen werken en leven. Toch vloog ik de gevangenis in.

Als ik minister van justitie word, zal ik beginnen met de opbouw van een echt gerechtelijk apparaat. Zonder een goede justitie zal er nooit ontwikkeling komen. Vandaag is de justitie een instrument om de oppositie monddood te maken. Het is een instrument om mensen met een andere overtuiging te folteren. In de gevangenis van Makala zit het vol mensen die niet akkoord gingen. De wetten zijn er, maar ze worden niet nageleefd.

De gewone Congolezen volgen het nieuws uit België niet. De regeringsvorming in België heeft totaal geen impact op het dagelijkse leven van de Congolezen. Het dagelijkse leven van de Congolezen draait vandaag eerst en vooral om de zoektocht naar eten. De Congolees is niet zeker dat hij morgen nog zal kunnen rondkomen.

Men moet eerder vandaag dan morgen een oplossing vinden voor de politieke crisis in België. Ik merk dat de mensen nerveus worden. Elke dag zonder regering is nadelig voor de mensen.

(met dank aan vzw Paco Batalo)

© CongoForum – Maarten Loncin, 05.12.07