Honoré Paelinck, ex-baas van Onatra, schrijft zijn memoires (CongoForum)

Bijna acht jaar lang (1977-1985) was Honoré Paelinck (84) onder Mobutu ‘Président-Délégué Général’ van Onatra (Office National des Transports): zeg maar het staatsorganisme dat alle Congolese havens en alle spoor- en binnenvaartverkeer beheerde (en beheert). Daarvoor was hij al bijna zes jaar (1971-1976) ‘Directeur Général des Ports’, de Onatra-dochter die de havens van Matadi, Kinshasa, Boma en Banana bestuurde.

Die twee periodes zijn slechts een deeltje van de indrukwekkende internationale carrière van deze in het Waasland geboren Ekerenaar. In ons land werd hij overigens nog meer bekend toen hij eind 1986 door de volbloed liberale minister Herman De Croo werd aangezocht om als afgevaardigd bestuurder de Belgische spoorwegen (NMBS) gezond te maken. Paelinck vloog erin, wist in enkele maanden (!) de schuld met 13 miljard Belgische frank terug te schroeven maar ontdekte té veel schandalen en mistoestanden. Uitgerekend De Croo bemoeide zich veel meer met het dagelijks beleid dan Mobutu ooit had gedaan. Paelinck trok al na enkele maanden de deur achter zich dicht met een klap die toen in hele het land nazinderde.

Over dat alles geeft Honoré Paelinck nu zijn versie van de feiten in een mooi uitgegeven, rijk gedocumenteerde turf van 384 bladzijden. Het werd een zeer anecdotisch maar belangrijk tijdsdocument van de hand van een man die nog net even in de koloniale tijd maar vooral in de postkoloniale decennia zijn rol heeft gespeeld in de wereldwijde maritieme ontwikkelingen, vooral dan in Afrika maar ook hier in ons land.

Paelinck is een geboren verteller en vertelt vaak met humor en ironie zijn wedervaren. We leren er onder meer hoezeer Mobutu nog op de Belgen steunde maar duidelijk de baas was en ook hoe ‘close’ de Generale Maatschappij van België was met de Zaïrese président-fondateur. Dat wisten we maar Paelinck zat op de eerste rij. Dat blijkt bijvoorbeeld als Mobutu verhindert dat Paelinck bij Onatra zou stoppen om gedelegeerd bestuurder te worden bij de Antwerpse sleepdienst URS, een ander bedrijf uit de Generale-portefeuille. Eén telefoontje van Mobutu naar de toenmalige Generale-topman Paul-Emile Corbiau en Paelinck zou nog vijf jaar langer in Zaïre blijven.

Goede huisvader

Paelinck geeft niet alleen een blik achter de schermen van de schaamteloze corruptie en het grenzeloze cliëntelisme waartegen hij alleen maar kon optreden zolang Mobutu hem steunde. Hij maakt ook duidelijk hoeveel mogelijkheden het (nog altijd) barslecht bestuurde Congo heeft. Dat blijkt uit de snelheid waarmee hij als ‘een goede huisvader’ de balans van Onatra van bloedrode chaos omboog in winst en investeringen. Bovendien zorgde hij er voor dat zijn 28.000 ambtenaren elke maand netjes hun loon ontvingen. Nog steeds ongehoord in dit rijke land.

Op zijn best wordt Paelinck als hij met warm enthousiasme de nevenactiviteiten van ‘zijn’ Onatra beschrijft. Zo bijvoorbeeld wanneer hij uitlegt hoe hij met kleine initiatieven vanuit Onatra hele dorpen opnieuw perspectief gaf. “Een schoolvoorbeeld van wat ontwikkelingsplanning kan betekenen”, schrijft Paelinck.

Afgezet door Mobutu

In 1985 was het rijk van Paelinck uit. In een rechtstreekse tv-uitzending werd hij door Mobutu afgezet en belandde hij zelfs één nacht in een erbarmelijke cel tussen twintig Congolezen. Paelinck vertelt dat zonder bitterheid. Wel stelt hij vast dat Onatra zes maanden later terug bij af was.

De gewezen Onatra-baas illustreert niet alleen overvloedig de corruptie van de Congolese machthebbers. Hij vertelt ook hoe zijn eigen CMB (hij was een tijdlang officier op de Congoboten) van de chaos in Matadi misbruik maakte (en hoe sommige Britten in Mombasa hetzelfde deden). Maar ook hoe de Fransen aan het jonge Congo minderwaardige locomotieven verpatsten van het soort ‘zes kopen, één gratis’.

Paelinck zou nog lang voor tal van internationale instellingen in Afrika studies verrichten. Maar je voelt door alle pagina’s hoe hij straks veertig jaar later nog steeds een warme sympathie koestert voor de Congolese mensen.

CongoForum – Paul Verbraeken, 07.12.19

Honoré Paelinck, “Een goede huisvader – Herinneringen aan een international carrière”, 391 pp, 24,95 euro. Te verkrijgen via de website van Zorgbedrijf Antwerpen. ISBN 9789082605839.