Meneer de Voorzitter, waar staan we nu met de nieuwe Congolese kieswet?

Kamitatu: Momenteel is de kieswet in de maak bij de Nationale Assemblee. De regering maakte een ontwerp van wet, een tekst die werd bestudeerd door een gemengde paritaire commissie met leden van de Nationale Assemblee en de Senaat. Deze commissie maakte een rapport op. De Nationale Assemblee nam kennis van dit rapport tijdens haar gewone zitting van 29 december 2005. Bij de opening van de buitengewone zitting van vandaag staat het punt opnieuw op de agenda. We zullen onmiddellijk beginnen te debatteren over het rapport. De volksvertegenwoordigers kunnen debatteren, bepaalde keuzes maken en eventuele amendementen voorstellen. Op die manier kan de kieswet formeel worden aangenomen, wat de afkondiging van de Grondwet mogelijk maakt. Die afkondiging moet in de komende dagen plaatsvinden.

Wil dit zeggen dat de kieswet voor eind januari wordt goedgekeurd?

Kamitatu: Alleszins zo vlug mogelijk. Ik kan er geen datum op plakken omdat dit niet alleen afhangt van de Nationale Assemblee maar ook van de Senaat (…). Het gaat hier om een gemengde paritaire commissie. Beide instellingen moeten dezelfde tekst goedkeuren. We hopen zo vlug mogelijk de regels van het spel voor de komende verkiezingen te kunnen afspreken.

Het internationale comité ter begeleiding van de transitie (CIAT) en de internationale gemeenschap toonden zich bezorgd over de vertraging die de goedkeuring van de kieswet opgelopen heeft. Dit zou kunnen leiden tot een vertraging qua timing van de verkiezingen?

Kamitatu: We zijn ons bewust van deze bezorgdheid, en delen die ook. Uiteraard willen wij vermijden dat het parlement op welke manier ook enigszins verantwoordelijk zou zijn voor een vertraging van de transitie. We beseffen dus het probleem, en engageren ons opdat de timing zou worden gerespecteerd.

Sprak u met Louis Michel al over dit probleem, toen hij onlangs in Kinshasa was?

Kamitatu: Vooreerst waren we blij over de vorderingen in de transitie en over het feit dat een ruime meerderheid van de bevolking de nieuwe Grondwet goedkeurde. We praatten ook over de algemene bepalingen met betrekking tot de kieswet. Dit alles hangt uiteraard ook af van de bijdrage en het engagement van onze partners. Op hun engagement valt tot nu toe niets aan te merken. Zij staan aan de zijde van de Congolese instellingen en de Congolese bevolking, om de transitie te laten slagen. Ik herhaal dus met klem dat de Nationale Assemblee niets zal ondernemen om het houden van de verkiezingen te vertragen, wees daar maar zeker van.

Wat zijn de krachtlijnen van het ontwerp van kieswet?

Kamitatu: Het is duidelijk dat we keuzes moeten maken qua kiesomschrijvingen, de wijze van stemmen en de voorwaarden om verkiesbaar te zijn. Dat zijn de grote lijnen. Wij willen dat alle gemeenschappen ruim worden vertegenwoordigd. Alle gemeenschappen en alle gebieden moeten duidelijk aanwezig zijn in de toekomstige Nationale Assemblee. Dat impliceert minstens 1 volksvertegenwoordiger per gebied. Deze vertegenwoordiging vinden de volksvertegenwoordigers zeer belangrijk. Er is nog een ander punt dat de volksvertegenwoordigers bezighoudt; we willen voorkomen dat er stemmen zouden worden vergeten en wensen ook dat de spelregels vastliggen. Die spelregels moeten simpel en voor iedereen duidelijk zijn. We bevinden ons in een nieuwe omgeving voor de kiezers, met een politiek pluralisme en tal van politieke partijen. We moeten dus regels hebben die eenvoudig zijn en door iedereen kunnen worden begrepen. Stemmen moet zinvol zijn, en over de uitslag mag zo min mogelijk betwisting bestaan.

Pleit u voor een proportioneel kiessysteem?

Kamitatu: Er zijn enorm veel kiesomschrijvingen met maar 1 zetel. In kleine kiesomschrijvingen is het moeilijk een proportioneel systeem toe te passen. We moeten echter rekening houden met diverse elementen: enerzijds de wil om minstens 1 volksvertegenwoordiger per gebied te hebben (ook voor kleine gebieden), anderzijds het verlangen naar proportionaliteit, een systeem waarmee de representativiteit in grote kiesomschrijvingen het best gediend lijkt te zijn. Dat is dus het evenwicht dat we voor ogen moeten houden wanneer we een realistische en uitgebalanceerde tekst willen.

Wordt het dan een tekst die een beetje vanalles mengt?

Kamitatu: De kieswet zal de vorm van Congo en de Congolese politieke realiteit eerbiedigen. De wet kan zich aan die realiteit niet onttrekken. Zoals gezegd streven we dus naar simpele regels, die verstaanbaar zijn voor de meerderheid van de kiezers.

Lopen de meningen sterk uiteen tussen de voorstanders van open lijsten op naam en de aanhangers van de "listes bloquées et zébrées"?

Kamitatu: Een fundamentele vraag. We zijn momenteel de democratische regels aan het leren. Zoals gezegd gaat het nu om onze eerste verkiezingen in een pluralistische context (…). We zitten dus in de leerfase. Het is duidelijk dat de politieke partijen in de DR Congo, een kleine minderheid buiten beschouwing gelaten, allemaal jonge formaties zijn, recent ontstane formaties die zichzelf nog moeten uitbouwen in het binnenland; ze moeten zich nog verankeren in de Congolese samenleving. Steeds meer blijkt dat prominenten naar voren worden geschoven om partijen te vertegenwoordigen. Het is volkomen natuurlijk dat mensen meer vertrouwen hebben in personen dan in politieke formaties. Om die reden melden heel wat volksvertegenwoordigers zich aan voor open lijsten.

Is het redelijk om een eerste verkiezingsronde in april te verwachten?

Kamitatu: We moeten de kieswet zo vlug mogelijk goedkeuren. Die wet moet ook worden afgekondigd na een uitspraak van het Hooggerechtshof. We moeten nu via alle kiesomschrijvingen de kandidaturen inzamelen en iederen kandidatuur bekijken aan de hand van de criteria uit de wet. Ik denk dat er verscheidene duizenden kandidaturen zullen zijn, zeker voor de Nationale Assemblee, die 500 zitjes zal tellen. Die zitjes worden verdeeld via de stembusslag. Na het "valideren" van de kandidaturen moeten de lijsten en stembulletins naar de drukker. In een volgend stadium moeten ze over het grondgebied worden verdeeld, en dat met meer dan 25 miljoen kiezers. Er zullen dus meer 25 miljoen stembulletins zijn (…). Een belangrijk werk dat acht tot tien weken kan in beslag nemen (alleen al het drukken en verdelen van de bulletins). We kennen de definitieve verkiezingskalender nog niet, want alles hangt ook af van de snelheid waarmee het parlement de kieswet aanneemt. We zijn echter vastbesloten het proces af te ronden in juni van dit jaar."

Zegt de kieswet ook iets over de financiering van de politieke partijen?

Kamitatu: Het is aan de volksvertegenwoordigers om dit te beoordelen. In het ontwerp, bestudeerd door de gemengde paritaire commissie, stonden geen bepalingen over de partijfinanciering. Het is echter mogelijk dat er op dit punt amendementen worden ingediend bij de goedkeuring per artikel van de wet. Ik weet dat sommige volksvertegenwoordigers al verwezen naar voorzieningen op het vlak van vervoer, de levering van materieel, affichage en verkiezingsreclame in de media. Wellicht zijn er mogelijkheden waarvan kan worden gebruik gemaakt. Alles is echter afhankelijk van het geheel, van de context: we moeten rationeel tewerkgaan en komen tot goed geïdentificeerde lijsten en politieke partijen die goed zijn uitgebouwd. Wat telt, is dat er vlak na de verkiezingen een duidelijk afgelijnde parlementaire meerderheid is, evenals een duidelijke oppositie. We moeten voorkomen dat er geen meerderheid te vinden zou zijn en dat de kamer volledig instabiel zou zijn.

Wat staat er in de wet over de duur van de verkiezingscampagne?

Kamitatu: We zullen inderdaad afspraken maken met betrekking tot de duur van de verkiezingscampagne. Verder kan ik hierover nog niets zeggen, het werk is nu aan de gang in de Nationale Assemblee.

© Monuc – Oscar Mercado en Michel Smitall, 13.01.06 (vrije bewerking)