Kardinaal Ambongo zet strijd van Mgr. Oscar Romero uit El Salvador voort (Réginald Moreels en Jan Goossens)

(opinie)

Net als kardinaal Ambongo moet ook ons land de grondstoffenroof in Oost-Congo aanklagen, schrijven Réginald Moreels en Jan Goossens.

In onze studententijd was er veel te doen rond de moord op de Salvadoraanse aartsbisschop Oscar Romero. Hij nam het op voor het volk en tegen het regime en werd in koelen bloede doodgeschoten tijdens een eucharistieviering. Dat was de tijd waarin we als studentengeneratie de fakkel had overgenomen van de mei ’68’ers en met enige gezonde tegendraadsheid vochten tegen ongelijkheid en onrechtvaardigheid in de wereld. Met het studentenprotest tegen wat er vandaag in Israël en Gaza gebeurt, is het niet anders. 

De Congolese kardinaal Fridolin Ambongo kan het niet langer aanzien dat zijn land in de greep blijft van een conflict met meer 5 miljoen lokaal ontheemden en vluchtelingen, en al evenveel doden. In zijn wekelijkse homilie veegt hij de Congolese leiders ferm de mantel uit. Hij wordt nu door hen vervolgd, precies omdat hij bij de machthebbers duwt waar het pijn doet, zoals ook monseigneur Romero dat destijds deed.

Toen de EU onlangs een erg controversiële conventie afsloot met Rwanda over de levering van mineralen, haastte president Félix Tshisekedi zich naar Brussel – België is momenteel voorzitter van de Raad van de EU – om die ambigue houding aan te klagen. Hij had niet eens ongelijk. Iedereen weet dat de grondstoffen waarover het gaat, rechtstreeks uit Oost-Congo komen.

Mijnconcessies

Voor premier Alexander De Croo was het een grand écart: met omgewrongen arm moest hij toegeven dat de medeondertekening van die conventie niet helemaal koosjer was. Tegelijk gaat de Congolese overheid niet vrijuit. Het is een beproefde psychologische truc om je eigen verantwoordelijkheid naar de achtergrond te duwen door de aandacht te vestigen om de fouten van de anderen.

Vorige week schreeuwden ook de Congolezen moord en brand en riepen ze Apple ter verantwoording over de herkomst van de gebruikte grondstoffen in hun smartphones en computers. Net dat klaagt Mgr. Ambongo steevast aan: het zijn uitgerekend de ministers, gouverneurs, legerchef … die de concessies van de mijnen via obscure constructies verpatsen aan Westerse, Chinese en Russische bedrijven. Dat pleit uiteraard die bedrijven niet vrij.

De oorzaken van de instabiliteit in Oost-Congo zijn een onontwarbaar kluwen met veel actoren: van de rebellengroep M23 tot het ADF, van het huurlingenleger Wazalendo tot het Congolese leger (FARDC), van buitenlandse belanghebbenden tot de Congolese overheid. Allen hebben ze hun oog laten vallen op de ondergrondse rijkdom daar.

Wijlen Mgr. Monsengwo, de voorganger van Mgr. Ambongo, klaagde ruim 20 jaar geleden al het moreel en politiek schandaal aan van de grondstoffenroof door buitenlandse bedrijven. Maar moraliteit en politieke correctheid zijn begrippen die met de dag meer onder het stof komen te liggen. Er is niets fout met klimaatbewustzijn, maar de verabsolutering van ons groen toekomstvisioen onderstreept een van ’s werelds grootste paradoxen, namelijk dat de rijkdom onder de Congolese bodem die we nodig hebben voor onze ‘e-leefwijze’, omgekeerd evenredig is met de armoede van de mensen boven de grond. Met massa’s inheemse vluchtelingen, moordpartijen, verkrachtingen en ontvoeringen tot gevolg. 

De aanwezigheid van M23 is een bijzonder destabiliserende factor in Noord-Kivu. Vrijdag nog kwam een bom neer op Mugunga, een van de vluchtelingenkampen rond Goma, met al naargelang de bron een tiental tot 40 doden doden tot gevolg. De bom was naar alle waarschijnlijkheid afgevuurd door M23. Het voorval werd door de internationale gemeenschap al veroordeeld en ook de internationale troepen van de VN-missie Monusco uitten hun verontwaardiging, maar draait tegelijk rond de pot door de ‘strijdende partijen’ op te roepen tot respect voor de burgers in de vluchtelingenkampen.

Rol van Rwanda

President Tshisekedi trekt inmiddels van de ene naar de andere Europese metropool en tracht onder meer in Parijs en Berlijn de regeringsleiders voor zich te winnen. President Emmanuel Macron trachtte hij te overtuigen door wat martiaal woordgebruik jegens het kleine buurland Rwanda.

Wat onze ambassadrice in Congo, Roxanne de Bilderling, als spreekbuis van de Belgische overheid al liet verstaan, werd door de Duitse bondskanselier Olaf Scholz herhaald: de landsgrenzen mogen niet hertekend worden en de soevereiniteit van Congo staat buiten kijf. Ambassadrice de Bilderling ging een stap verder en maande Congo aan om bij het Internationaal Gerechtshof een klacht in te dienen tegen Rwanda wegens het inzetten van zijn troepen ter ondersteuning van de rebellengroep van M23.

Trekt België de banden met Congo weer aan? Nemen we een voortrekkersrol op ten bate van de Congolese bevolking? Of gaat het veeleer over de verdediging van eigen economische belangen en komt het ons goed uit om de falende Congolese overheid naar de mond te praten?

Het is legitiem dat een overheid haar zaken op orde probeert te krijgen door internationale steun en bemiddeling te zoeken. De diplomatie moet haar werk doen. Maar met afleidingsmanoeuvres over de eigen verantwoordelijkheid kom je er niet en dat is precies de spiegel die Mgr. Ambongo de Congolese overheid voorhoudt. Hij noemt man en paard en spreekt zonder meel in de mond. Logisch dat ze hem trachten te muilkorven en intimideren. Hopelijk vergaat het Mgr. Ambongo niet zoals Oscar Romero.

Réginald Moreels en Jan Goossens

Humanitair chirurg, gewezen minister en stichter van Unichir; directeur Unichir, mei 2024

(Dit opiniestuk verscheen in De Standaard. We publiceren de tekst op verzoek van de auteurs)

Beeld en bron: Mgr Ambongo, Radio Okapi/J.Fuanani